17 Nisan 2016

En İyi 10 Kara Film


Sinemada suç teması farklı anlatım biçimleri, farklı yaklaşımlar ve bakış açısının suçlu ve kanun adamına göre değiştirilmesi sonucunda gangster filmi, polisiye ve kara filmler gibi alt türler doğurdu. Bu türlere, suç sinemasının alt türleri veya kolları desek de polisiye ve kara filmler zamanla başlı başına birer tür olarak kabul edildiler. Ortak temaları suç olsa da birbirlerinden keskin bir şekilde ayrıldıklarını söyleyebiliriz. Ortaya çıkışında Alman dışavurumculuğu başta olmak üzere, Hard Boiled edebiyatı ve gangster filmlerinin etkisi gözlemlenen kara filmler doğuşundan günümüze sürekli değişim geçiren bir türdür. 40’lı yılların başında ana hatları çizilen ve yerleşen kalıpların dışına çıkmayan kara filmler; suçluların, katillerin, dedektiflerin, femme fatale’lerin cirit attığı kirli bir dünyada, sonu çoğunlukla kötü biten hikâyelerin anlatıldığı, karanlık atmosferiyle dikkat çeken ve 40’lı ve 50’li yıllarda parlayan bir tür. Kara filmin bir tür mü yoksa bir üslup mu olduğu, tür olarak kabul edilecekse hangi filmlerin kara film olduğu, hangilerinin olmadığı fikir birliğine varılamayan tartışma konuları olagelmiştir bugüne dek. Bu tartışmada ben, kara filmlerin kendine has üslubuyla varlığını sürdüren bir tür olduğunu düşünüyorum. Elbette kara filmler 60’lı yıllardan itibaren varlığını neo noir (yeni kara film) olarak sürdürüyor. Türün 80’li yıllardan sonra tekrar bir popülerlik yakaladığını da belirtmeden geçmeyelim.

Karanlık gölgeleriyle, ışık-gölge oyunlarıyla, klostrofobik anlarıyla, kahramanlarını çaresizlik içinde gösteren ilginç çerçevelemeleriyle, türlü entrikası, tekinsizliği, sadakat ve güvenin hayati bir önem taşıdığı, çıkar odaklı, kirli anlaşmaların hiç bitmediği siyah-beyaz bir dünya resmeden kara filmlerin en iyi 10 örneğini, türün kayda değer örneklerini izledikten sonra listelemek istedim.

1- The Maltese Falcon

Dashiell Hammett’ı aynı adı taşıyan romanından usta yönetmen John Huston’ın sinemaya uyarladığı The Maltese Falcon, milyon dolarlık bir şahin heykelini ele geçirme mücadelesini konu ediniyor. Humphrey Bogart’ın dedektif Sam Spade karakteriyle ikonlaştığı film, akıl dolu senaryosu, dönemeçleri ve dur durak bilmeyen yapısıyla türün zirve noktasıdır.

2- Sunset Boulevard 

Köşeye sıkışmış bir senarist ile unutulmuş bir sessiz film yıldızının hikâyesinin anlatıldığı Sunset Boulevard, senaryosunun özgünlüğünün yanı sıra 50’li yıllar için yeni duran anlatısıyla klasikleşti. Ölen karakterin hikâyesini anlatmaya başlamasıyla seyircisini dumur ederek başlayan film, Hollywood’a keskin bir eleştiri de getiriyor. Kara filmlerin en göz alıcı örneklerinden biri

3- Touch of Evil

Tek plan çekilmiş açılış sekansı ve bir kara filmde kolay kolay göremeyeceğimiz bir sona sahip olması gibi özellikleriyle Touch of Evil neresinden bakarsak bakalım türün en şaşırtıcı işlerinden. Orson Welles imzası taşıyan film, klasik kara filmlerin son örneği olarak kabul ediliyor.

4- Kiss me Deadly

Otobanda seyir halindeki özel dedektifimiz, kendisini arabanın önüne atan kadını alıp yola devam eder ve olaylar gelişir. Klasik kara film temalarının içine soğuk savaş dönemini imleyen bilimkurgusal motifler de ekleyerek ayrıksı bir noktada durmayı başaran Kiss me Deadly, türün en çarpıcı örneklerinden. Unutulmaz finali gizemini hala koruyor.

5- The Big Sleep

Howard Hawks’ın Raymond Chandler’ın romanından uyarladığı The Big Sleep, karmaşık yapısı ve atmosferiyle dikkat çeken bir kara film başyapıtı. Humphrey Bogart ile Lauren Bacall’ın müthiş kimyasının filmin başarısından büyük pay sahibi olduğunu söylemek gerekiyor.

6- Double Indemnity

Billy Wilder’ın bir başka üstad Raymond Chandler’la birlikte senaryosunu kaleme aldığı Double Indemnity, kocasını ortadan kaldırıp sigorta tazminatını almak isteyen bir kadınla ona yardım eden sigorta satıcısının entrika dolu hikâyesini konu alıyor. Türün birçok özelliğini bünyesinde barındıran film, Wilder’ın ustalıklı anlatısıyla devleşen bir kara film.

7- The Lady from Shanghai

Orson Welles’in damgasını vurduğu bir başka kara film şaheseri. Patronunun alımlı eşine tutulan bir denizcinin içine düştüğü bataktan kurtulma çabası, Welles’ın dâhiyane hamleleriyle unutulmaz bir sona yürüyor. Femme Fatale karakteri üzerinde ayrıca durulması gereken bir klasik.

8- Spellbound

Alfred Hitchcock’un en iyi filmleri arasında gösterebileceğim Spellbound, psikanalizle bir cinayeti çözmeye çalışıyor. Kara film türüne kendine has bir tarzla yaklaşan Hitchcock’un sürreal rüya sahnelerini Salvador Dali’nin desteğiyle çektiği film, ustanın hak ettiği değeri görmediğini düşündüğüm başyapıtlarından..

9- Key Largo

Sadist mafya lideri ve şiddetli bir fırtınanın bir otelde tutsak ettiği üç insanın hikâyesinin anlatıldığı Key Largo, John Huston klasiği. Kapalı alan kullanımı ve karakterlerin motivasyonuyla dikkat çeken bir kara film.

10- Stranger on a Train

Bir tren yolculuğu esnasında dertlerini yanındaki adama anlatan Guy, hiç ummadığı bir teklif -çaprazlama cinayet- alır ve olaylar gelişir. Cinayet, şüphe ve paranoyayı iliklerinize kadar hissedeceğiniz Patricia Highsmith’in romanından uyarlanan bir Hitchcock klasiği. Türün parmak ısırtan ve hikâye açısından son derece yaratıcı yapımlarından Stranger on a Train.