14 Temmuz 2014

Maymunlar Cehennemi: Şafak Vakti


Maymunlar Cehennemi (Planet of the Apes)’nin 1968’de başlayan sinema macerası, yeni bir seri ile yoluna kaldığı yerden iddialı bir şekilde devam ediyor. Post apokaliptik bilimkurguların en özgün örneği, tam da bu özgünlüğü sebebiyle tür içinde yeni ve farklı filmlerin önünü açma ya da taklit gibi kaçacağından benzerlerinin türemesine imkan vermedi. Ancak devam filmleriyle kendi evrenini genişletmeye çalıştı. Eski serilerin hızla canlandığı ve prequeller ile çoğunlukla yeni bir hüviyet kazandığı 2000’li yıllarda Maymunlar Cehennemi de bu yola saptı. Bilimkurgu sinemasının 70’li yıllarda ilk altın çağını yaşamasında Maymunlar Cehennemi’nin kilit bir rol üstlenmesiyle kıyaslayamasak da 2011’de başlatılan Maymunlar Cehennemi: Başlangıç ve devam filmi Maymunlar Cehennenmi: Şafak Vakti, türün ikinci altın çağına ulaşmasında katkı sağlayan filmler olarak anılacak.

Evrimden devrime sloganıyla yeni bir başlangıç yapan Maymunlar Cehennemi: Başlangıç, daha akılcı bir yol izlemesiyle takdirimizi kazanmıştı. Zaman yolculuğu ile geçmişe müdahale edilmesi yerine Alzheimer hastalığını tedavi etme umuduyla geliştirilen ALZ adlı bir ilaç maymunların zihinsel aktivitelerini artırıyor ve evrim basamağına yeni bir halka ekleniyordu.

Serinin 5. filmi "Maymunlar Cehenneminde Savaş" temel alınıyor

İnsanoğlunun labaratuvarda ürettiği ALZ’nin kendisi için ölümcül bir virüse dönüşmesiyle önce salgın filmine, oradan da bir tür kıyamet sonrası filmine evrilen Maymunlar Cehennemi: Şafak Vakti, ilk seriyle bağını sıkı tutan bir devam filmi. Maymunlar Cehennemi: Başlangıç, evrimi başlatan maymuna Caesar adını vermesi, maymunların evcil hayvan olarak kullanılması gibi benzerlikleriyle ilk serinin dördüncü filmi Maymunlar Cehenneminde İsyan ile ilişki kurmuştu. Şafak Vakti ise ilk serinin son filmi Maymunlar Cehenneminde Savaş’ı temel alıyor, hatta o filmin hikaye örgüsünü alıp baştan yazıyor diyebiliriz. Orada kıyamet sonrasına nükleer silah kullanılmıyla ulaşılırken burada virüs devreye giriyor. Bahsettiğimiz beşinci filmin önemi, maymunların insanlarla savaşı kadar kendi içlerinde de bir iktidar mücadelesi, bir savaş yaşanması diyebiliriz. Elbette Şafak Vakti’nde maymunlar arasındaki ırkçılıktan eser olmasa da “maymun maymunu öldürmez” yasasının yüksek sesle dile getirilmesine tekrar şahit oluyoruz. İnsanlarla maymunların birlikte hareket etme, bir türün çaresiz kaldığı anda diğerinin yardım etmesi veya esir alma durumları gibi daha pek çok detayın bahsettiğimiz beşinci filmden devşirildiğini söyleyebiliriz.

"Maymun maymunu öldürmez" yasası hükümsüzdür!

Şafak Vakti bir devam filmi olmanın bazı handikaplarını yaşasa da maymunların dünyamızın hakimiyetini tamamen ele geçirdikleri uzak geleceğe doğru atılmış büyük bir adım. Kendi iç sorunlarıyla varolmaya çalışan iki türün aynı coğrafyada barış içinde yaşayabilme umudu, iyi ile kötünün kaçınılmaz mücadelesiyle yıkılmıyor, burada iyinin ve kötünün her iki türün de doğasında birlikte varolduğuna dikkat çekiliyor. Bilimkurgu sinemasında sıkça karşımıza çıkan insan yararı gözetilse de bilimsel gelişmelerin bir şekilde insanoğlunun kendi sonunu hazırlayacağı öngörüsüyle serinin üzerine sinen özeleştiriyi Şafak Vakti’nde de görüyoruz. Şavaşı başlatan tarafın maymunlar olması ve “maymun maymunu öldürmez” yasasının hükmünü kaybetmesiyle maymunun insandan pek de farklı olmadığının altı çiziliyor. 1968 yapımı ilk filmde maymunların insanın evrim geçirmiş hali olduklarına inanıyor ve dolayısıyla da kendilerini daha üstün bir varlık olarak görüyorlardı. Bu durum Şafak Vakti'nde maymunların insanlaşma sürecinin üstünlük değil, zaafiyet getirdiği biçiminde karşılık buluyor. Böylece de Hristiyanlık tarihinde kilisenin güç ve otoritesini muhafaza etmek için mevcut gerçekleri kendisine yontarak değiştirmesinin bir benzerini maymunların da uzak gelecekte (ilk filmde) kendi dinlerini yaratırken uyguladıkları anımsıyor, çıplak gerçeği bu filmde görme şansını yakalıyoruz.

Başlangıç ve Şafak Vakti'ni karşılaştırmak kaçınılmaz

Yeni Maymunlar Cehennemi serisinin ilk iki filmi kaçınılmaz biçimde karşılaştırılacak ama Başlangıç ve Şafak Vakti’nin birbirlerine üstünlük kurduğu noktalar olduğunu düşünüyorum. Başlangıç’ın en önemli artısı “ilk” olmasıydı. Evrimin ortaya çıkış sürecini, bugünün dünyasında nasıl karşılık bulacağını insan faktörüyle ele alışı ve insan-maymun ilişkisi gibi detaylarıyla beklenen açılış filmiydi. Şafak Vakti’nin öncülünün üzerine çıktığı alanlar ise öncelikle atmosfer oluşturmadaki başarısı. İlk seride olduğu gibi hikayenin günümüzde geçtiği bölümlerde atmosfer yaratma anlamında sıkıntılar oluyor. Maymunlar Cehennemi’nin özünde post apokaliptik bilimkurgu olması ve Şafak Vakti’nin o özü inşa etmesi bu filmin en büyük kozu. Maymunların kendi içindeki iktidar mücadelesinin de insan-maymun savaşıyla paralel olarak vuku bulması gerilimi ve seyircinin motivasyonunu artıran önemli bir unsur.

Son söz: Maymunlar Cehennemi: Şafak Vaki, ilk film sonrası yarattığı büyük beklentiyi tam olarak karşılayamasa da öncülünün altında ezilmiyor. 8\10